“Sağlamlıqimkanlarıməhdudolanşəxslərintəhsiliüçünxüsusi təhsilin dövlət standartları”nın təsdiq edilməsi haqqında

“Ümumitəhsilhaqqında”AzərbaycanRespublikasının2019-cu il 29 mart tarixli 1532-VQ nömrəli Qanununun tətbiqi barədə” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2019-cu il 27 may tarixli711 nömrəli Fərmanının 2.3-cü bəndinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qərara alır:

“Sağlamlıq imkanları məhdud olan şəxslərin təhsili üçün xüsusi təhsilindövlət standartları”təsdiqedilsin(əlavəolunur).

ƏliƏsədov

AzərbaycanRespublikasınınBaşnaziri

Bakışəhəri,8fevral2024-cü il

№75

AzərbaycanRespublikası Nazirlər Kabinetinin 2024-cü il 8 fevral tarixli75nömrəliQərarıilə

təsdiqedilmişdir.

Sağlamlıqimkanlarıməhdudolanşəxslərintəhsiliüçün xüsusi təhsilin dövlət standartları

1.  Ümumimüddəalar

1.1.     Sağlamlıq imkanları məhdud olan şəxslərin (bundan sonra–təhsilalanlar)təhsiliüçünxüsusitəhsilindövlətstandartları (bundan sonra – dövlət standartları) “Ümumi təhsil haqqında” AzərbaycanRespublikasıQanununun4.0.6-cımaddəsinəəsasən hazırlanmışdır.

1.2.  Dövlətstandartlarıaşağıdakılarımüəyyənedir:

1.2.1.   xüsusitəhsilinməzmununu;

1.2.2.   xüsusitəhsilinidarəolunmasını;

1.2.3.   xüsusitəhsilinmaddi-texnikivətədrisbazasını;

1.2.4.   xüsusitəhsilininfrastrukturunu;

1.2.5.   xüsusi təhsildətəhsilverənlərinkeyfiyyətgöstəricilərini;

1.2.6.   xüsusitəhsilintəşkilini;

1.2.7.  təhsilalanlarınnailiyyətlərininqiymətləndirilməsini.

1.3.  Dövlətstandartlarımülkiyyətformasındanasılıolmayaraq xüsusitəhsilihəyatakeçirənmüəssisələr(bundansonra‒təhsil müəssisəsi)üçünməcburidir.

1.4.      Dövlət standartları təhsil müəssisələri üçün tədris planlarının və təhsilalanlar üçün fərdi tədris planlarının hazırlan- masında əsas götürülür.

1.5.  Dövlət standartları5il müddətinəqüvvədədir.

1.6.  Budövlətstandartlarınınməqsədləriüçünistifadəolunan əsas anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir:

1.6.1.      fərdi tədris planı ‒ xüsusi təhsilə cəlb olunmuş təhsilalanlarınehtiyaclarınavə imkanlarınaəsasən,təhsilproqramı- nın uyğunlaşdırılması və ya təhsil proqramının sadələşdirilməsi nəzərə alınmaqla təlimin məqsədini, vəzifələrini, metod və üsullarını, nəticələrinin qiymətləndirilməsi meyarlarını özündə ehtiva edən sənəd;

1.6.2.    təhsilproqramınınuyğunlaşdırılması‒ümumitəhsilin dövlət standartlarının təhsilalanların (əqli geriliyi olanlar istisna olmaqla) imkanlarına uyğun olaraq dəyişdirilməsi;

1.6.3.     təhsilproqramının sadələşdirilməsi‒ ümumitəhsilin dövlət standartlarının əqli geriliyi olan təhsilalanların ehtiyaclarına uyğun olaraq dəyişdirilməsi;

1.6.4.   korreksiyaedici məşğələ ‒ təhsilalanların bilik, bacarıq və vərdişlərinin,nitqvətəfəkkürününinkişafına,həmçininonlarınsosial- laşmasına, emosional-iradi sahədə və davranışının korreksiyasına yönəlmiş pedaqoji fəaliyyət.

1.7.   Bu dövlətstandartlarında istifadə olunan digər anlayışlar “Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin təhsili (xüsusi təhsil) haqqında”AzərbaycanRespublikasınınQanunundavəAzərbaycan Respublikasınındigərnormativhüquqiaktlarındanəzərdətutulan mənalarıifadəedir.

2.  Xüsusitəhsilinməzmunu

2.1.       Xüsusi təhsilin məzmununa dair ümumi tələblər aşağıdakılardır:

2.1.1.  fərdin, cəmiyyətin,dövlətin maraq və tələbatlarının nəzərə alınması;

2.1.2.  təhsilalanların yaş, fiziki, psixoloji vəfizioloji xüsusiyyətləri nəzərəalınmaqla,onlarınsosial,idraki,estetikinkişafının,sadəəmək vərdişlərinə, zəruri həyati bacarıqlara, sosial, milli və ümumbəşəri dəyərlərəyiyələnməsinin prioritet hesab edilməsi;

2.1.3.   korreksiyaediciməşğələlərintəşkiledilməsi;

2.1.4.       təhsilalanlara zəruri bilik, bacarıq və vərdişlərin aşılanması;

2.1.5.     təhsilalanlardaözünəxidmətbacarıqvəvərdişlərinin formalaşdırılması;

2.1.6.        təhsilalanların müstəqil əmək və ailə həyatına hazırlanmasınıntəminedilməsi;

2.1.7.     təhsilalanlarınpotensialimkanlarını,yaşını, istəkvə maraqlarını nəzərə alaraq, onların əqli, fiziki, sosial, emosional və nitq qabiliyyətlərini inkişaf etdirməklə öyrənmə mühitinin yaradılması;

2.1.8.       təhsilalanların sağlamlığının qorunması, psixofiziki inkişafında olan pozuntuların qarşısının alınması və onların sağlam həyat tərzinintəminedilməsi;

2.1.9.     təhsilalanın sosialmühitdəvə cəmiyyətdəsəmərəli şəkildə yaşamasına imkan verən fərdi sosial və mənəvi keyfiyyətlərin formalaşdırılması;

2.1.10.  təhsilalanlarda kommunikativ, əqli və digər fəaliyyətlərin stimullaşdırılması.

2.2.  Xüsusitəhsilinməzmunumillivəümumbəşəridəyərləriəks etdirməklə dünyəvilik, şəxsiyyətyönümlülük, şagirdyönümlülük, nəticəyönümlülük, varislik və inteqrativlik prinsipləri əsasında hazırlanır.

2.3.Xüsusi təhsilin məzmununa təhsilalanların ümumi inkişafına xidmətetməyən,tətbiqivətərbiyəvixarakterdaşımayan,millivə ümumbəşəri dəyərlərə zidd olan, elmi cəhətdən təsdiqini tapmayan, mübahisə doğuran, habelə məzmunu ağırlaşdıran az əhəmiyyətli, ikincidərəcəliməsələlərindaxiledilməsiyolverilməzdir.

3.  Xüsusitəhsilinidarəolunması

3.1.  Xüsusi təhsilin idarə olunması aşağıdakı prinsiplər əsasındahəyatakeçirilir.

3.1.1.   hesabatlılıq – təhsil müəssisələrinin fəaliyyətində iştirak edən kollektiv üzvlərinin qarşılıqlı hesabatvermə yolu ilə tapşırılmış iş sahəsindəcavabdehliyininvəvəzifəməsuliyyətinintəminedilməsi;

3.1.2.   məsuliyyətinbölüşdürülməsi–demokratiklik,şəffaflıqvə sistemlilik əsasında idarəetmədə çevik nəzarət mexanizminin tətbiq edilməsi;

3.1.3.    inkişafın monitorinqi – təhsilalanların nailiyyətlərinin və pedaqoji işçilərin peşəkarlıq səviyyəsinin dinamikasının izlənilməsi yolu ilə perspektivlərin müəyyənləşdirilməsinin, habelə zəruri hallarda idarəetməsistemindəmüvafiqdəyişikliklərinaparılmasınıntəmin edilməsi.

3.2.  Təhsil müəssisəsində ali idarəetmə orqanı ictimai əsaslarla fəaliyyətgöstərənPedaqojiŞuradır.İdarəetmədədemokratikliyivə şəffaflığı daha yüksək səviyyədə təmin etmək məqsədilə təhsil müəssisələrində ictimai əsaslarla fəaliyyət göstərən özünüidarə orqanları (məktəb şurası, qəyyumlar (himayəçilər) şurası, valideyn komitəsivəs.)yaradılabilər.

3.3.  Təhsil müəssisəsinə rəhbərliyi qanunla müəyyən olunmuş qaydada vəzifəyə təyin edilmiş direktor həyata keçirir.

4.  Xüsusitəhsilinmaddi-texnikivətədrisbazası

4.1.     Təhsil müəssisəsinin maddi-texniki və tədris bazası AzərbaycanRespublikasıNazirlərKabinetinin2012-ciil3avqust

tarixli 171 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Təhsil müəssisələrinin tikintisinə, maddi-texniki təchizatına dair vahid normalar, ümumi sanitariya-gigiyenatələbləri,şagirdyerləriilətəminatnormativləri”nə uyğun olmalıdır.

4.2.    Təhsilmüəssisəsininmaddi-texnikivətədrisbazasına tədris laboratoriyaları, emalatxanalar, idman və akt zalları, tibb xidməti otağı,reabilitasiyavəkorreksiyakabinetləri,bufetvəyayeməkxana, təhsilalanlarvətəhsilverənlərüçünmebelavadanlığı,informasiya- kommunikasiya texnologiyaları, audio-vizual avadanlıqlar, tədris- əyanivəsaitlər,təlimintexnikivəsaitləri,dərslikvəelmi-bədiiədəbiyyat fondu və tədris-təcrübə sahəsi daxildir.

5.  Xüsusitəhsilininfrastrukturu

5.1.    Təhsilmüəssisəsinininfrastrukturunatəhlükəsiztəhsil şəraiti, pedaqoji kadrlarla təminat, təhsil fəaliyyəti üçün zəruri imkanlaramalikbinalar,yardımçıbinalarvəqurğular,sadəidman, təlim meydançaları və qurğuları, müvafiq kadrlarla təmin olunmuş tibb xidməti və iaşə obyektləri, kitabxana, rabitə, su, istilik, elektrik sistemlərivə internet xidməti daxildir.

5.2.   Təhsil müəssisəsinin infrastrukturu müvafiq standartlara cavabverməlivətəhsilalanlarüçünəlçatanolmalıdır.

6.  Xüsusitəhsildətəhsilverənlərinkeyfiyyətgöstəriciləri

6.1.  Xüsusitəhsildəmüvafiqixtisasüzrəpedaqojitəhsiləmalik olanlar, həmçinin müvafiq ixtisas üzrə pedaqoji təhsili olmayan ali təhsillimütəxəssislərqanunvericilikləmüəyyənedilmişqaydada pedaqoji fəaliyyətlə məşğul ola bilərlər.

6.2.  Ucqaryaşayışərazilərindəkitəhsilmüəssisələrindəixtisaslı pedaqojikadrçatışmadıqda,məzmunvəmahiyyətetibariləyaxın fənlərin müvafiq ixtisas müəllimi tərəfindən tədrisinə yol verilir.

6.3.     Təhsil müəssisələrində çalışan təhsilverənlər, əsasən aşağıdakı keyfiyyət göstəricilərinə malik olmalıdırlar:

6.3.1.  ixtisasıüzrədövrüntələbatınauyğunelmi-nəzəribiliklərə;

6.3.2.  təhsilalanlarlahəssasünsiyyətqurmavəişbacarığına;

6.3.3.     təhsilalanın yaşına, inkişaf səviyyəsinə və potensial imkanlarınauyğuntədrismetodlarınıseçməkqabiliyyətinə;

6.3.4.  təhsilalanınmaraqlarınıvəimkanlarınımüəyyənetməkvə onlarıinkişafetdirməkqabiliyyətinə;

6.3.5.         əxlaqi-mənəvi       keyfiyyətlərə,       pedaqoji      etika      vəmədəniyyətə;

6.3.6.      əməkdaşlıq,tədqiqatçılıq,özünütəhsilvəidarəçilik bacarıqlarına;

6.3.7.      özfəaliyyətinitəqdimetməkvəqabaqcılpedaqoji təcrübələrdən bəhrələnmək bacarıqlarına;

6.3.8.   ədalətlilik,məsuliyyətlilikvəcavabdehlikkeyfiyyətlərinə;

6.3.9.    yaradıcılıqvəsağlamrəqabəttələbedənlayihələrdə, müsabiqəvəinnovativproqramlardaiştirakqabiliyyətinə.

7.  Xüsusitəhsilintəşkili

7.1.   Xüsusi təhsil xüsusi təhsil müəssisələrində, xüsusi təhsil bölmələrində,xüsusişəraityaradılanümumitəyinatlıümumitəhsil müəssisələrindəAzərbaycanRespublikasınınqanunvericiliyiilə müəyyənedilmişformalardahəyatakeçirilir.

7.2.  Təhsil müəssisələri müvafiq kadr potensialı, maddi-texniki və pedaqoji-metodikibaza nəzərə alınmaqla,təhsilalanların sayı 100 nəfərvədahaçoxolduğuhallardayaradılır.Təhsilalanlarınsayı 100 nəfərdən az olduqda, ümumi təhsil müəssisələrində xüsusi siniflər təşkiledilir.

7.3.   Təhsil müəssisələrində təlim-tərbiyə prosesi Azərbaycan Respublikasının Elm və Təhsil Nazirliyi (bundan sonra – Nazirlik) tərəfindəntəsdiqedilmişmüvafiqtədrisplanıvəproqramlarəsasında aparılır.

7.4.   Təhsil müəssisələrində təlim-tərbiyə işləri təhsilalanların əqlivəyafizikipozuntuları,onlarınsəhhətivəimkanlarınəzərə alınmaqlatəşkil olunur, öz məzmununagörətəhsilalanların mövcud tədris proqramları həcmində bilik almasına, onların müəyyən sahələr üzrəbacarıqvəvərdişlərinininkişafetdirilməsinə,cəmiyyətvətəbiət hadisələri barədə məlumatlarının artırılmasına, fiziki və estetik tərbiyəsinin inkişafına xidmətedir.

7.5.      Təhsil müəssisələrində təhsilalanların korreksiyaedici məşğələlərə cəlb olunmaları təmin edilir. Korreksiyaedici məşğələ təhsilalanlarınməhdudiyyətindən(əqli, fiziki vəpsixi) asılı olaraq dəyişirvəonlarınsosial,emosional,koqnitiv,əqlivəfizikiinkişafına xidmət edir. Korreksiyaedici məşğələ təhsil müəssisəsində, yaxud ixtisaslaşmışreabilitasiyamərkəzindəhəyatakeçiriləbilər.

7.6.  Təhsilmüəssisələrindəhəftəlikdərssaatlarınınmiqdarı:

Qeydlər:

1.   Dərsdənkənar məşğələ saatlarının miqdarı həftəlik dərs saatlarının maksimalmiqdarının20faizindənçoxolabilməz.

2.  Zəruri hallarda dərsdənkənar məşğələ saatlarından fənnin (fənlərin) tədrisinəayrılabilər.

7.7.    Təhsilalanların təhsilinin planlaşdırılması, həyata keçiril- məsi və təlim nəticələrinin qiymətləndirilməsi fərdi tədris planı əsasındahəyatakeçirilir.

7.8.  Fərditədrisplanıtəhsilalanınilkindiaqnostikasıəsasında təhsil müəssisəsinin aşağıdakı tərkibdə heyəti tərəfindən valideynin (və ya digər qanuni nümayəndənin) iştirakı ilə hazırlanır:

7.8.1.    direktormüavini(təsərrüfatişləriüzrədirektormüavini istisna olmaqla);

7.8.2.  təhsilmüəssisəsininpsixoloqu;

7.8.3.   loqoped;

7.8.4.   sinifrəhbəri/tərbiyəçi;

7.8.5.  fənnmüəllimləri.

7.9.   Fərditədrisplanıtəhsilmüəssisəsininrəhbəritərəfindən təsdiqedilirvətəhsilalanınyarımillikqiymətləndirilməsinəəsasən mütəmadiyenilənir.

7.10.Təhsil müəssisələrində təlimin səmərəliliyinin artırılmasına xidmət edənmüvafiq gün rejimi yaradılır, təlim-tərbiyə prosesində təhsilalanların fərdi inkişafı üçün həkimlərintibbi tövsiyələrinəzərə alınır.

7.11.   Görmə qabiliyyətitamməhdud olanlarvəzəifgörənlər üçüntəhsilmüəssisələrində:

7.11.1.    görməqabiliyyətininmühafizəolunmasıüçünhəkim məsləhəti əsasında təhsilalanların görmə və fiziki yükünün xüsusi həddi müəyyənləşdirilir və tətbiq edilir;

7.11.2.       təhsilalanlarıngörməpozuntusunundərəcəsivə xarakteri nəzərə alınaraq, onların görmə qabiliyyətini korreksiya etməkməqsədiləoptikcihazvəvasitələrdənistifadəolunur;

7.11.3.   təhsilalanlarıngörməpozuntusunundərəcəsivəgörmə yükü nəzərə alınaraq, siniflərin normativ üzrə işıqlandırılması (500- 1500 lüks) təmin edilir.

7.12.   Sağlamlıqvəziyyətinəgörətəhsilmüəssisəsindətəhsil almaqimkanıolmayanşəxslərintəhsilievdətəşkiledilir.Evdətəhsil Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2002-ci il 10 maytarixli

77nömrəliQərarıilətəsdiqedilmiş“Evdətəhsilalmaqhüququverən xəstəliklərin siyahısı və evdə təhsilin təşkili Qaydaları”na əsasən həyata keçirilir.

7.13.  Təhsilalanların stasionar müəssisələrdə olduqları dövrdə təhsiliAzərbaycanRespublikasıNazirlərKabinetinin2021-ciil

24dekabrtarixli413nömrəliQərarıilətəsdiqedilmiş“Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin stasionar müəssisələrdə olduqları dövrdə təhsilinintəşkiliQaydası”naəsasəntəşkiledilir.

7.14.   Ümumitəhsilmüəssisəsindəpsixoloji-pedaqojivətibbi göstərişlərə (əks göstərişlərə) uyğun təhsil almaq üçün lazımi xüsusi şəraitvarsa,həminmüəssisəninxüsusisiniflərindətəhsilalanlarüçün inteqrasiyalı təhsil təşkil edilir. İnteqrasiyatəlimli təhsilAzərbaycan RespublikasıNazirlərKabinetinin2002-ciil29maytarixli87nömrəli Qərarıilətəsdiqedilmiş“İnteqrasiyatəlimlitəhsilmüəssisələrində təhsilin təşkili Qaydaları”na əsasən həyata keçirilir.

7.15.  Təhsil müəssisələrində təhsil müddəti aşağıdakı qaydada müəyyənləşdirilir:

7.15.1.    eşitmə qabiliyyətitamməhdud olanşəxslərintəhsil müddəti11ildir(I-XIsiniflər).Bumüddətdətəhsilalanlarümumiorta təhsil səviyyəsi üzrə tədris proqramları həcmində təhsil alırlar;

7.15.2.     eşitməqabiliyyətiqismənməhdudolanvəeşitmə qabiliyyətinisonradanitirmişşəxslərintəhsilmüddətiIbölmədə10il (I-Xsiniflər),IIbölmədə12ildir(I-XIIsiniflər).Ibölməyəeşitmə qabiliyyətinə görə nitq inkişafındayüngül formada, II bölməyə isə nitq inkişafındaağırformadapozuntusuolan şəxslərqəbuledilirlər. Hər iki bölmənin təhsilalanları ümumi orta təhsil səviyyəsi üzrə tədris proqramlarıhəcmindətəhsilalırlar;

7.15.3.      ağır nitq pozuntularının aradan qaldırılması üzrə aparılan işlər səmərəli nəticə verərsə, IX sinifdən sonra psixoloji-tibbi- pedaqoji komissiyanın qərarı əsasında onlar I bölmənin müvafiq sinfinə keçirilə bilərlər.Lazımitəlim-tərbiyəşəraitivə maddi-tədris bazasıolduğuhallarda,valideynlərinvətəhsilalanlarınarzusuilə I bölmədə XI-XII siniflər təşkil edilə bilər. I bölmənin XI-XII siniflərində təhsilalanlar tam orta təhsil səviyyəsi üzrə tədris proqramları həcmindətəhsil alırlar;

7.15.4.   nitqpozuntusuolanşəxslərinIbölmədətəhsilmüddəti 10 il (I-X siniflər), II bölmədə isə 9 ildir (I-IX siniflər). I bölməyə ümumi nitq inkişafında ağır pozuntusu olan, II bölməyə isə ağır formalı qeyri- iradinitqpozuntusuolanşəxslərqəbuledilirlər.Hərikibölmədə

təhsilalanlarümumiortatəhsilsəviyyəsiüzrətədrisproqramları həcmindətəhsil alırlar;

7.15.5.      görmə qabiliyyəti tam məhdud olanların və zəif görənlərin təhsil müddəti 12 ildir (I-XII siniflər). Bu şəxslərə internat tipli müəssisəninI-Xsiniflərində ümumiortatəhsilsəviyyəsində, XI-XII siniflərindəisətamortatəhsilsəviyyəsindətəhsilverilir;

7.15.6.    əqligeriliyiolanşəxslərintəhsilmüddəti9ildir(I-IX siniflər). Əqligeriliyiolanşəxslərbumüddət ərzindəümumiortatəhsil səviyyəsi üzrə tədris proqramları həcmində təhsil alırlar. Əqli geriliyi olan şəxslərin təhsil aldığı təhsil müəssisələrində lazımi maddi-tədris bazasıvəkadrpotensialıolduqda,onlaramüvafiqpeşələröyrədilir. Bu təhsilmüəssisələrində təhsilmüddəti 10ildir (I-X siniflər);

7.15.7.     dayaq-hərəkət aparatının funksiyalarının pozuntuları olanşəxslərintəhsilmüddəti10ildir(I-Xsiniflər).Bumüddətdə təhsilalanlarümumiortatəhsilsəviyyəsiüzrətədrisproqramları həcmindətəhsil alırlar;

7.15.8.     mürəkkəbvəağırçatışmazlığıolanşəxslərintəhsil müddəti11ildir(I-XIsiniflər).Bumüddətdətəhsilalanlarümumiorta təhsil səviyyəsi üzrə tədris proqramları həcmində təhsil alırlar;

7.15.9.   xronikisomatikxəstəlikləriolanşəxslərintəhsilmüddəti

10ildir(I-Xsiniflər).Bumüddətdətəhsilalanlarümumiortatəhsil səviyyəsi üzrə tədris proqramları həcmində təhsil alırlar;

7.15.10.     emosional-iradi sahədə və davranışlarında nəzərə- çarpanağırpozuntularıolanşəxslərintəhsilmüddəti9ildir(I-IX siniflər). Bu müddətdə təhsilalanlar ümumi orta təhsil səviyyəsi üzrə tədris proqramları həcmində təhsil alırlar.

7.16.   Şərait və maddi-tədris bazası nəzərə alınmaqla, təhsil müəssisələrininbazasındatamortatəhsilverənsiniflərdə(X-XI siniflər)açılabilər.

7.17.   XüsusitəhsildəsiniflərüzrəşagirdsıxlığıAzərbaycan RespublikasıNazirlərKabinetinin2020-ciil22iyuntarixli212nömrəli Qərarıilətəsdiqedilmiş“Dövlətümumitəhsilmüəssisəsindəsiniflər üzrə şagird sıxlığı normaları” ilə tənzimlənir.

7.18.   Xüsusi təhsilüzrəI siniflərdədərsmüddəti35 dəqiqə, digərsiniflərdəisə45dəqiqədir.Təhsilalanlarüçünevtapşırıqlarının həcmionlarınyerinəyetirilməsinəayrılanvaxtagörəmüəyyən- ləşdirilir. I siniflərdə ev tapşırığı verilmir, II sinifdə 30-40 dəqiqəyədək, III sinifdə1saatadək,IV-V siniflərdə1,5saatadək, VI-VIII siniflərdə 2 saatadək, IX-XII siniflərdə 2,5 saatadək müddətə yerinə yetirilməsi mümkünolanevtapşırığıveriləbilər.

7.19.  Xüsusi təhsildə təhsil müəssisəsinin I sinfinə qəbul edilmiş təhsilalanlarınyaşhəddininibtidaitəhsilüzrəmüəyyənolunmuşyaş həddindənartıqolmasınayolverilir.

7.20.      Tədris ilinin sonunda xüsusi təhsilə cəlb olunan təhsilalanlarıntərkibinəyenidənbaxılabilər.Onlarındigərxüsusi ümumtəhsil məktəbinə, internat tipli xüsusi ümumtəhsil məktəbinə, inteqrasiya təlimli ümumtəhsil məktəbinin xüsusi sinfinə, inteqrasiya təlimli internat tipli ümumtəhsil məktəbinin xüsusi sinfinə və ya sağlamlığıimkanverərsə,ümumitəyinatlıinternattipliümumtəhsil məktəbinə köçürülməsi psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyanın qərarı iləhəyatakeçirilir.

7.21.     Tətil,istirahət,səsvermə,işgünühesabedilməyən bayramgünlərindəvəümumxalqhüzngünündəinteqrasiyatəlimli internat tipli ümumtəhsil məktəbində və internat tipli xüsusi ümumtəhsil məktəbində qalan təhsilalanlar tam gün qruplarında birləşdirilirlər.

7.22.    Birailəninuşaqları(bacı-qardaşlar),habeləqohumluq əlaqəsi olan sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar eyni təhsil müəssisəsinə qəbul edilirlər. Həmin uşaqlardan birinin tibbi göstəriciləri və ya sağlamlığının vəziyyəti uyğun gəlmirsə, o, aidiyyəti təhsilmüəssisəsinəgöndərilir.

7.23.   Təhsilmüəssisəsinəqəbul,təhsilalanlarınsinifdən-sinfə keçirilməsi və yerdəyişməsi Nazirlik tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir.

7.24.Təhsilalanların təhsili təhsil proqramının uyğunlaşdırılması və sadələşdirilməsi vasitəsilə həyata keçirilir.

7.25.   Xüsusitəhsildətəhsilalanlarınəqlivəyafizikipozuntu- larının xarakteri əsas götürülməklə, dərs prosesində fasilələrlə bədən tərbiyəsi keçirilə bilər.

7.26.    Müalicəgimnastikasıaparılantəhsilmüəssisələrində həmin məşğələlər günün həm birinci, həm də ikinci yarısında təsdiq edilmişcədvəlüzrəloqopedtərəfindənaparılır.

7.27.  Müalicə kursuna görə təyin edilmiş müxtəlif prosedurların qəbulu hər bir təhsilalan üçün fərdi qaydada müəyyənləşdirilir və dərs cədvəlinəəsasəntənzimlənir.

7.28.        Təhsil müəssisələrində təhsilalanların nitqindəki pozuntunu aradan qaldırmaq, onların tədris materiallarını yaxşı mənimsəməsinə zəmin yaratmaq məqsədilə dərsdənkənar vaxtlarda loqoped tərəfindən ayrıca cədvəl üzrə fərdi və qrup məşğələləri təşkil

edilir, habelə ritmika və müalicə xarakterli bədən tərbiyəsi məşğələləri aparılır.

7.29.   Təhsilalanlarınmüstəqilhəyatahazırlanmasıvəsosial uyğunlaşması üçün təhsil müəssisələrində peşəyönümü xidməti təşkil edilir.

7.30.  Təhsil müəssisəsində peşəyönümünün təşkili Azərbaycan RespublikasıNazirlərKabinetinin2020-ciil12maytarixli167nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Ümumi təhsil müəssisələrində peşəyönümü xidmətinin həyata keçirilməsi Qaydası” ilə tənzimlənir.

7.31.     Təhsilalanlarpeşəyönümüxidmətinəcəlbedilərkən, onlarınsağlamlığıvəfizikihazırlığıbarədəpsixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyanınrəyinəzərəalınır.

7.32.    Təhsilalanlara peşəyönümü xidməti Nazirlik tərəfindən təsdiqolunanproqramlarəsasındabuməqsədləxüsusitəchizedilmiş emalatxanalardatəşkilolunur.

7.33.    Təhsilmüəssisələrindəəqligeriliyiolantəhsilalanlar peşəyönümünə (dərsdənkənar) 12 yaşdan cəlb edilirlər.

7.34.   Tədris planına əsasən, istehsalat təcrübəsi peşə təhsili müəssisələrinin təlim-istehsalat, təsərrüfat sahələrində və işəgötürən təşkilatlardaaparılır.İstehsalattəcrübəsininmüddətigünərzində

4 saatdan artıq olmamalı və məsul müəllimin rəhbərliyi altında keçirilməlidir.

7.35.        Təhsilalanlar təhsil müəssisələrində tam dövlət təminatındadırlar.

7.36.   Təhsilalanlar müəyyən edilmiş normativlər və qaydalar üzrəyemək,paltar,ayaqqabı,şəxsigigiyenaəşyaları,yumşaq inventar,dərslik,tədrisləvazimatları,avadanlıqlarvəs.ilətəmin olunurlar.

7.37.  İnternat tipli xüsusi ümumtəhsil məktəblərini, inteqrasiya təlimliümumtəhsilməktəbininxüsusisiniflərinibitirənməzunlara paltar və ayaqqabıdan əlavə, yataq ləvazimatı və müəyyən edilmiş miqdarda birdəfəlik pul vəsaiti verilir.

7.38.   Təhsilalanlartəhsilmüəssisəsininyataqxanasındaqala bilərlər.Əqligeriliyiolantəhsilalanların,eləcədəI-VIsinifüzrə təhsilalanların valideyninin və ya digər qanuni nümayəndəsinin müşayiəti olmadan evə müstəqil gəlib-getməsinə icazə verilmir. Digər təhsilalanların evə müstəqil gəlib-getməsinə yalnız valideyninin və ya digər qanuni nümayəndəsinin yazılı müraciəti əsasında icazəverilir.

7.39.  Aztəminatlı ailələrin, təkanaların, əlilliyi olan valideynlərin uşaqları internat tipli xüsusi ümumtəhsil məktəblərini bitirdikdə, onlara

yaygeyimdəstivəayaqqabıiləbirlikdəistifadələrindəolanistehlak müddəti bitməmiş qış mövsümü üçün geyim dəsti və ayaqqabı verilir.

7.40.Təhsil müəssisələrini ümumi təhsil pilləsinin ümumi orta və tam orta səviyyələri üzrə bitirən şəxslərə “Ümumi təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq təhsil haqqında dövlət sənədi – attestat, müxtəlif səbəblərdən ümumiortavəyatamortatəhsilsəviyyəsinibaşavurmayanşəxslərə isəarayışverilir.

7.41.  Peşə öyrədilən təhsil müəssisələrinin məzunlarına təhsil haqqında dövlət sənədi ilə yanaşı, peşə istiqamətinin adı göstərilməkləsertifikatverilir.Peşətəhsilimüəssisələrinətələbə qəbuluzamanısertifikatıolanşəxslərpeşətəhsilimüəssisəsinə müsabiqədənkənar qəbul edilir və müvafiq ixtisasın təhsil proqramındatədrisolunmuşmodullarnəzərəalınır.

7.42.  Təhsil müəssisələrində psixoloji xidmət fəaliyyət göstərir. PsixolojixidmətintəşkiliqaydalarıAzərbaycanRespublikasıNazirlər Kabinetinin 2020-ci il 30 apreltarixli 157nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Təhsil müəssisələrində psixoloji xidmətin təşkili Qaydaları” ilə tənzimlənir.

7.43.  Mürəkkəb və ağır çatışmazlıqları olan şəxslərin təlimi və (və ya) tərbiyəsi müxtəlif profilli reabilitasiya mərkəzlərində həyata keçirilir.

7.44.      Təhsil müəssisələrində təhsilalanların sağlamlığının mühafizəsinə, onların psixoloji-pedaqoji reabilitasiyasına, sosial bacarıqlarının inkişafına, sosial adaptasiyasına yönəldilmiş tədbirlər görülür.

7.45.   Təhsil müəssisələrinə tibbi sahədə metodik rəhbərlik və müalicə-məsləhət xidməti həmin ərazidə yerləşən psixonevroloji və müalicə-profilaktikamüəssisələritərəfindənhəyatakeçirilir.

7.46.      Təhsil müəssisələrində təhsilalanların dərsdənkənar vaxtının səmərəli keçirilməsi məqsədilə onların əyləncəli oyunlarda, idmanyarışlarında,müsabiqələrdəiştirakıtəminedilirvəmüntəzəm olaraq kino, teatr və sirk tamaşalarına, konsertlərə, muzeylərə, ekskursiyalaraaparılmasıtəşkilolunur.Təhsilalanlarıngəzintilərə, mədəni-kütləvi tədbirlərə aparılıb-gətirilməsi üçün xüsusi ümumtəhsil məktəbinə, internattipli xüsusi ümumtəhsil məktəbinə, inteqrasiya təlimliümumtəhsilməktəbinəavtobusayrılır.

7.47.   Təhsilmüəssisələrindəmüvafiqşəraitolduqda,istirahət düşərgəsitəşkiledilir.Yaytətilimüddətindəevəaparılmayan təhsilalanlarüçüninternattiplixüsusiümumtəhsilməktəbində,

inteqrasiya təlimli ümumtəhsil məktəbində istirahət düşərgəsi təşkil olunur. Onların istirahəti üçün yerli icra hakimiyyəti orqanları və müvafiqtəşkilatlar(ticarət,tibb,təhsil,bədəntərbiyəsi,idman, istehsalat müəssisələri və s.) lazımi şərait yaradırlar.

8.  Təhsilalanlarınnailiyyətlərininqiymətləndirilməsi

8.1.     Təhsilalanlarınnailiyyətlərininqiymətləndirilməsitəhsil fəaliyyətinin zəruri tərkib hissəsi olaraq ardıcıl və sistemli xarakter daşıyır,təhsilinkeyfiyyətininidarə olunmasınaxidmətedir.

8.2.   Təhsilalanların nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi şəffaflıq, etibarlılıq, obyektivlik və qarşılıqlı əməkdaşlıq prinsiplərinə əsaslanmaqlatəhsilininkişafınayönəldilir.

8.3.  Təhsilalanların nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi aşağıdakı fəaliyyətləriəhatəedir:

8.3.1.        təhsilalanların təhsilə münasibəti, mövcud təlim göstəriciləri, müəllimlərin hazırlıq səviyyəsi, təhsil standartlarının və kurikulumlarınməqsədəuyğunluğu,tədrisresurslarıilətəminat, idarəetməninsəmərəliliyi barədəməlumatlarıntoplanılıbtəhliledilərək dəyərləndirilməsi;

8.3.2.  təhsilalan və təhsilverənlərin fəaliyyətinin, təhsil proqram- larının icra vəziyyətininmüşahidəolunmasından və nailiyyətlərin qiymətləndirilməsini əks etdirən sənədlərin təhlilindən əldə edilmiş nəticələrə görəmüvafiqqərarların qəbul olunması.

8.4.   Təhsilalanların nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi attesta- siya (məktəbdaxili qiymətləndirmə), yekun attestasiya, milli və beynəlxalqqiymətləndirmənövləriniəhatəedir.

8.5.      Attestasiya (məktəbdaxili qiymətləndirmə) məqsədilə diaqnostik, formativvəsummativ qiymətləndirmələr keçirilir.

8.6.  Diaqnostik qiymətləndirmə dərs ilinin və ya fənn üzrə tədris resurslarında nəzərdə tutulmuş hər bölmənin əvvəlində təhsilalanların bilik və bacarıqlarının ilkin qiymətləndirilməsi məqsədilə aparılır.

8.7.   Formativ qiymətləndirmə təhsilalanların hər bir fənn üzrə təhsil proqramı (kurikulumu) ilə müəyyənləşdirilmiş məzmun standartlarının və fərdi tədris planı üzrə bilik, bacarıq və vərdişlərin mənimsənilməsinə yönəlmiş fəaliyyətlərini izləmək, bu prosesdə onun qarşısınaçıxançətinliklərimüəyyənedibonlarıaradanqaldırmaq məqsədiləaparılır.

8.8.  Summativqiymətləndirməhərbirfənnüzrətəhsilproqramı (kurikulumu) ilə müəyyənləşdirilmiş məzmun standartlarının və fərdi