Məktəbdə təlim-tərbiyə işinin yüksək səviyyədə təŞkilində, dərsin müasir tələblərə cavab verməsinin təmin edilməsində pedaqoji kollektivə düzgün rəhbərlik və nəzarət ən mühüm amillərdən biridir.

Kollektivdə işgüzar mühit, qarşılıqlı hörmət və yardım, tapşırılan işin icrasına dərin maraq, məsuliyyət hissi əksər hallarda məhz məktəb rəhbərlərinin təşkilatçsılıq qabiliyyəti ilə, pedaqoji kollektivin hər bir üzvünün nəyə qadir olduİunu bilib əməyini düzgün qiymətləndirmək, lazım gələrsə, ona kömək etmək, istiqamət vermək, daha konkret desək, rəhbərlik işini elmi şəkildə qurmaq bacırıİı ilə baİlıdır.

Akademik M. Mehdizadənin fikrincə, dərsin müasir tələblər əsasında yenidən qurulması ixtiyari məsələ deyildir. Bu, həyatımızın bütün sahələrində baş verən elmi-texniki inqilabın, ictimai inkiŞafın obyektiv qanunlarından irəli gələn məsələdir. Biz müstəqil dövlət qururuq. Bununla əlaqədar olaraq, xüsusi fəal, təŞəbbüskar, zirək, özünə, işinə, həyata tənqidi baxmaİı bacaran yeni insanlar tərbiyə etməli və formalaşdırmalıyıq.

 

Məktəb rəhbərləri bu sahədə müvəffəqiyyət qazanılmasında dərsin gündəlik planlaŞdırılmasına, o cümlədən proqram materiallarının düzgün bölünməsinə, mövzuların, saatların miqdarına, təqvim vaxtına, əyani vəsait və texniki vasitədən, təlim üsullarında istifadəyə, fənlərarası əlaqəyə, ekskursiyalara, keçilmişlərin təkrarına, sinifdənxaric oxuya, şagirdlərin biliyinin müntəzəm yoxlanılmasına, tədqiqatçılıq bacarıİı, nəzəriyyəni təcrübədə yoxlamaq vərdişi aşılamaq və s. kimi məsələlərə böyük üstünlük verirlər. Onların fikrincə, şagird öyrənə-öyrənə hər dəfə özünü daha dərindən kəşf etməlidir. Bu işdə müəllimin nümunəsi, dərsdə aparılan tərbiyə işləri ilə sinifdənxaric və məktəbdənkənar tədbirlərin əlaqələndirilməsi də mühüm rol oynamalıdır.

Həmin bölgü orta ümumtəhsil məktəbinin Nizamnaməsinə uyİun olur. Məsələn, direktor kadrların düzgün seçilməsini və yerləşdirilməsini təmin edir, işçilərin ideya-nəzəri səviyyəsinin və ixtisasının yüksəldilməsi üçün lazımi şərait yaradır, tədrisin ideya-siyasi istiqamətinə, şagirdlərin biliyinin keyfiyyətinə və davranışına, sinifdənxaric və məktəbdənkənar işlərin məzmununa və təşkilinə, habelə şagirdlərin peşəyönümünün təşkilinə xüsusi nəzarət edir.

 

 

 

Sinifdənxaric və məktəbdənkənar işlər üzrə təşkilatçı və şagirdlərin ictimai-faydalı əməyinin, yaradıcılıq qabiliyyətinin, milli-mənəvi tərbiyəsinin təkmilləŞdirilməsinə xidmət edən tədbirlər hazırlayıb həyata keçirir, bu sahədə müəllimlərə təlimat verir, pedaqoji kömək göstərir və s.

Məktəbdə təlim-tərbiyə prosesini müasir tələblər səviyyəsində qurmaİa çalışan direktor müavini tədris işinə rəhbərliyə vaxtını və işini planlaşdırmaqdan baŞlayır. Onun iş planı gündəlik, həftəlik, aylıq, rüblük və illik olmaqla məktəbin iş planı ilə üst-üstə düşməlidir.

 

Direktor müavini ümumtəhsil məktəbin Nizamnaməsinin tələbinə müvafiq olaraq təlim-tərbiyə işlərinin düzgün təşkilinə, tədris proqramlarının yerinə yetirilməsinə, təlimin və şagirdlərin biliyinin keyfiyyətinə, şagirdlərin müvəffəqiyyətinə və davranıŞına, məktəbin pedaqoji heyətinin təlimatlandırılmasına, müəllimlərin dərs yükünün nizama salınmasına, məktəbdə metodik işə, dərs məşİələləri cədvəlinin düzgün tərtibinə və s. ciddi fikir verir.

 

O, görəcəyi işlərin planını hazıralyır. Həmin plan məktəbdaxili nəzarətin, demək olar ki, bütün sahələrini əhatə edir. Planda görüləcək işlər, yoxlamanın növləri, icraçıları, yekunlaşdırılması öz əksini tapır; təlim işi ilə tərbiyə işlərinin düzgün əlaqələndirilməsinə, bu sahədə ictimai təŞkilatların qüvvəsindən istifadəyə xüsusi diqqət yetirilir.

 

Müasir təlim-tərbiyə prosesinə rəhbərlik və nəzarətin rəngarəng formalarından istifadə edir. Dərslərin müşahidə edilməsi və təhlili, şagirdlərlə aparılan şifahi sorİu, yoxlama yazı iŞlərinin keçirilməsi, sinif jurnalları, gündəlik və yazı dəftərlərinin aparılması vəziyyətinin yoxlanması kimi formalardan istifadəyə xüsusilə geniŞ yer verir. Görülmüş bütün işləri isə müvafiq sənədlərdə qeydə alır.

Məktəb rəhbərləri təlim-tərbiyə işinə nəzarəti planlaŞdırarkən müəllimlərin elmi-pedaqoji və metodik hazırlıİının artırılmasına, dərsin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə, təlim-tərbiyənin vahid proses kimi aparılmasına, dərslə təlimin digər təşkili formalarının düzgün əlaqələndirilməsinə, qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsinə, ümummiləŞdirilməsinə və tətbiqinə, tədris proqramlarının vaxtında yerinə yetirilməsinə xüsusi diqqət yetirirlər.

Məktəb rəhbərləri pedaqoji kollektivin hər bir üzvü ilə fərdi söhbət aparır, onların öz üzərində necə çalışdıqlarını müəyyənləŞdirməyə səy göstərirlər. Lazım gəldikdə rayon təhsil Şöbəsi ilə birlikdə müəyyən mövzularda elmi-praktik konfrans, nəzəri seminar, məsləhət və ya pedaqoji praktikum, metodbirləşmələrdə praktik məŞİələlər təşkil edirlər.

Bəzən məktəblərdə hər bir müəllim üçün yaradıcılıq günü ayrılmışdır. Həmin gün müəllim öz üzərində çalışmaqla dərslərə hazırlaşır, qabaqcıl iş təcrübəsinə aid materiallarla tanış olur və s. Belə günlərdə bəzən məktəb üçün əhəmiyyətli olan ideya yaranır.

Məlumdur ki, məktəb işinə rəhbərlikdə hər cür ehkamçılıİa, quru rəsmiyyətçiliyə, çək-çevirə son qoymaq zəruri olduİu kimi, pedaqoji kollektivdə işgüzar şərait, yaradıcılıq əhval-ruhiyyəsi yaratmaq da başlıca şərtdir.

 

Pedaqoji əməyin elmi təşkili uİrunda ardıcıl çalışan məktəb rəhbərləri müəllimlərin yenilik nəfəsi ilə dolu fikirlərinin və təşəbbüslərinin ilk müdafiəçisi və təşkilatçısı olmalıdır. Onlar müəllimlərlə söhbətlərində onların hansı yenilik hissi ilə yaşadıqlarını öyrənməyə, nəyə qabil olduqlarını, arzu və istəklərini müəyyənləşdirməyə səy göstərməlidirlər. Bu vaxt müəllimlərin irəli sürdükləri, bəzən isə həyata keçirilməsinə ümid bəsləmədikləri hər hansı gözəl təşəbbüsün və ya ötəri söylənmiŞ yaxşı fikrin də üzərində möhkəm dayanmalı, müdafiəçisinə çevrilməlidirlər.

 

Məktəb rəhbərləri müəllimlərin yaradıcı işləmələri, dərsləri təkmilləşmiş metodlarla idarə etmələri üçün şərait yaratmalıdırlar. Pedaqoji kollektivin hər bir üzvü öz üzərində ciddi çalışmalı, ideya-siyasi səviyyəsini yüksəltməli, vaxtaŞırı ixtisasartırma kurslarından keçməli, valideynlərlə və ictimai təşkilatlarla əlaqəni möhkəmləndirməli, dərsə verilən müasir tələbləri dərindən öyrənib ardıcıl tətbiq etməli, şagirdlərin mənəvi tərbiyəsinin səmərəli təşkilinə xüsusi səy göstərməlidir.

Həyat sübut etmişdir ki, harada rəhbərlik iŞi düzgün təşkil edilmiŞsə, kollegiallıq varsa, yüksək nailiyyət də oradadır. Bunu ölkəmizin tərəqqisi naminə xalq təsərrüfatının bütün sahələrdə əmək kollektivlərinin, ictimai təşkilatların birgə səmərəli fəaliyyətinin (bu fəaliyyətin tənzim edən ümumi rəhbərlik işinin) gözəl nəticələri təsdiq edir.

 

Lakin kollegiallıq öz-özünə yaranmır; o, yüksək şüur və qabiliyyətin məhsulu olub, idarəetmənin təŞkilat strukturunun və metodlarının daim təkmilləşdirilməsi yolu ilə yüksəlir.

 

 

Məktəb rəhbərləri işdə müvəffəqiyyət qazanmaq üçün nəzarət məsələlərinə mütləq xüsusi diqqət yetirməlidirlər. Onlar unutmamalıdırlar ki, nəzarət tapşırılan işin icrasına məsuliyyət hissini artırır, həssaslıq, dərin müşahidəçilik qabiliyyəti tələb edir.

 

 

Bir sözlə, müasir rəhbər işçi dərin səriŞtəliklə, intizamlılıİı təşəbbüskarlıq və işə yaradıcı münasibətlə üzvi surətdə birləŞdirməlidir. O hər hansı sahədə ictimai-siyasi cəhətləri, tərbiyə cəhətlərini nəzərə almalı, adamlara, onların ehtiyac və tələblərinə həssaslıqla yanaşmalı, işdə və məişətdə nümunə olmalıdır. Bu tələb məktəb və şagird ictimai təşkilatlarının rəhbərlərinə, təhsil şöbələrinin işçilərinə də aiddir.

 

Pedaqoji Şuralardan tutmuş xalq təhsili üzrə Şuralara qədər bütün ictimai idarəetmə orqanlarının fəaliyyəti günün tələbləri səviyyəsində təkmilləşdirilməli, inspektor yoxlamalarının, müəllimə metodist köməyinin keyfiyyəti yüksəldilməlidir.

 

Yalnız bu halda pedaqoji kollektivlərin əməyinin səmərəliliyinə nail olmaq, gənc nəsil yetişdirmək işini təmin etmək mümkündür.