Qoxu və Sinüzit

Hər iki burun boşluğunun damında yerləşən və insanlarda iybilmə nahiyəsində qoxu aşkar edən hüceyrələrə sinusların içini örtən örtük təbəqəsində də rast gəlinir. Sinuslarda müntəzəm olaraq əmələ gələn ifrazatlar ümumiyyətlə bədənin həm tənəffüs, həm də iybilmə qapaqlarını təmizləyir və onun funksionallığına kömək edir.

Sinusların iltihabı və sinus ağızlarının tıxanması nəticəsində həddindən artıq ifrazat istehsalı ilə xarakterizə olunan sinüzitdə, həm qoxu bölgəsinin üstündəki ifrazatın miqdarının artması, həm də qoxu molekullarını bloklayan tıxanmalar səbəbiylə qoxu hissi azalır. Bundan əlavə, sinüzitə səbəb olan bakteriyaların yaratdığı müxtəlif qoxular insanın davamlı olaraq pis bir qoxu hiss etməsinə səbəb olur və digər qoxuları qəbul etməsinə maneə yaradır.

Ətir və Allergiya

Allergik Rinit müasir həyatda ən çox rastlaşdığımız KBB problemlərindən biridir.

Allergik Rinitli xəstələrdə burun tutulması, burun qaşınması, burun axması, asqırma, həmçinin qoxu alma hissinin pozulması kimi şikayətlər olur.

Çiçək tozu mövsümünün başlaması ilə tozcuq allergiyası olan insanlarda qoxu ilə bağlı problemlər artdığı halda, ev tozu (gənə) allergiyası olan insanlarda dörd fəsildə qoxu ilə bağlı şikayətlər olur. Xəstələrin qoxu ilə bağlı şikayətlərini KBB müayinəsi, görüntüləmə üsulları və Qoxu testlərindən sonra müəyyən etmək və müalicə etmək mümkündür.

Qoxu və Baş Travmaları

Qoxu təbabətinin ən çətin sahələrindən biri kəllə-beyin travmasından sonra yaranan qoxu pozğunluqlarıdır. Xüsusilə oksipital bölgə dediyimiz başın arxası ilə burun damında baş zədələrində qoxu itkisi tez-tez baş verir, burada incə dəlikli sümük quruluşu qoxu alma bölgəsi arasında əlaqəni təmin edir.

Olfaktör reseptor neyronları bu travmadan sonra özlərini yeniləmək qabiliyyətinə malik olsalar da, xüsusilə ikinci neyronla əlaqə yollarını tapa bilməmələri səbəbindən qoxu itkisi davam edir. Belə hallarda problemin yeri və şiddəti “Endoskopik Olfaktör Sahə Müayinəsi” və daha sonra “Qoxu Yollarının İrəli Görünmə Texnikaları” və “Psixofiziki və Elektrofiziki Qoxu Testləri” vasitəsilə müəyyən edilir və daha sonra hansı müalicə üsulundan istifadə ediləcəyinə qərar verilir. 

Qoxu və Unutqanlıq

Qoxu duyğusunun yaddaşla əlaqəli bölgələrlə sıx əlaqəsi uzun müddətdir məlumdur. O qədər ki, qoxu yaddaşımızla xatirələrimizi uzlaşdıra bilir. Qoxuladığımız qoxularla həyatımızda zamanla səyahət edə bilərik.

Anadangəlmə qoxu problemləri

Anadangəlmə eşitmə və görmə qüsuru olan insanlar olduğu kimi, anadangəlmə qoxu qüsuru olanlar da var. Bəzi qoxu pozğunluqları ana bətnində başlayır və ömür boyu davam edə bilər. Məsələn, Kalman sindromu dediyimiz anadangəlmə qoxu pozğunluğuna səbəb olan bir xəstəlikdə qoxu pozğunluğu ilə yanaşı, reproduktiv funksiya və cinsi inkişafla bağlı pozğunluqlar da cədvəldə yer alır. Anamnezinin sorğulanması anadangəlmə qoxu pozğunluğu olan insanların müayinəsində çox vacibdir.

Həyatın əvvəlindən qoxu duyğusunun olmamasını hansı davranışlarla kompensasiya etməyə çalışdıqları, bu duyğunun olmamasının həyatlarında hansı problemlərə səbəb olduğu açıq şəkildə sorğulanmalı və qoxu alma yollarını bütövlükdə birlikdə dəyərləndirməliyik.